Διαμεσολάβηση – πυλώνας ανάπτυξης στο σύγχρονο επιχειρηματικό περιβάλλον

άρθρο του Στέλιου Μαγουλά από το περιοδικό Ανάπτυξη - Ιανουάριος 2015 (σελ. 54-55), έκδοση του Εμπορικού & Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών

Η μεγάλη αργοπορία στην απονομή δικαιοσύνης στην Ελλάδα είναι ένα αδιαμφισβήτητο γεγονός που όχι μόνο κλονίζει την εμπιστοσύνη των πολιτών στους θεσμούς, αλλά και αποτελεί σοβαρό ανασταλτικό παράγοντα για την επίτευξη της πολυπόθητης οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Το ζητούμενο για τον πολίτη και τον επιχειρηματία σήμερα είναι η πλήρης, αποτελεσματική και ποιοτική επίλυση των διαφορών του εναντίον τρίτων, με λογικό κόστος και σε εύλογο χρονικό διάστημα, ώστε να μπορέσει να συνεχίσει απρόσκοπτα τις δραστηριότητές του.O κλασσικός τρόπος απονομής της δικαιοσύνης όπως τον γνωρίζαμε μέχρι πρότινος, ήτοι προσφυγή των διαδίκων στην τακτική δικαιοσύνη για την επίλυση των διαφορών τους, δεν παράγει πλέον προστιθέμενη αξία για την κοινωνία μας, ιδιαίτερα δε για τις παραγωγικές τάξεις. Oι οικονομικές συνέπειες για μία οικονομική μονάδα, σε πάγια κόστη και απώλεια εσόδων, από το πάγωμα μίας επένδυσης επ' αόριστον σε αναμονή έκδοσης οριστικής δικαστικής απόφασης, είναι ανυπολόγιστες. Η επιχείρηση, καθ' όλο το διάστημα της εκκρεμοδικίας, υποχρεούται ν' αναστείλει την επίμαχη δραστηριότητά και, σε ακραίες περιπτώσεις καθυστέρησης, στην προσπάθεια της να περιορίσει ή και να τερματίσει την οικονομική αιμορραγία, εξαναγκάζεται σε ματαίωση της επένδυσης με ορατές συνέπειες την καταγραφή ζημίας, απώλεια ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος, απομείωση φήμης και πελατείας και πτώση μεριδίου αγοράς. Ολα τα προηγούμενα μετουσιώνονται σαφώς σε μείωση κερδοφορίας και σε απώλεια θέσεων εργασίας.Την έλλειψη αποτελεσματικότητας στην απονομή της δικαιοσύνης έχει έρθει να καλύψει ο σχετικά νεοεισαχθείς στο δικαιικό μας σύστημα θεσμός της διαμεσολάβησης σε αστικές και εμπορικές υποθέσεις με τον νόμο 3898/2010.Με την διαμεσολάβηση τα μέρη επιδιώκουν, συνεπικουρούμενοι από τον διαμεσολαβητή, να διερευνήσουν σε βάθος τα αίτια της διαφοράς τους και να επιχειρήσουν να καταλήξουν σε συμφωνία που θα ικανοποιεί στον μέγιστο βαθμό τα συμφέροντά τους. Ο διαμεσολάβητής είναι ένα τρίτο, ανεξάρτητο, ειδικά εκπαιδευμένο και άρτια καταρτισμένο πρόσωπο, με υψηλά ηθικά πρότυπα, το οποίο λειτουργεί υπό ιδιαίτερα αυστηρούς κανόνες δεοντολογίας και έρχεται σε επικοινωνία με τα μέρη, από κοινού ή/και σε κατ' ιδίαν συναντήσεις, έχοντας ως στόχο την γεφύρωση των διαφορών των μερών και την επίτευξη συμφωνίας μεταξύ των.Για να αποκτήσουμε μία αίσθηση των απωλειών σε πόρους εξ αιτίας της μη προσφυγής στην διαμεσολάβηση, σύμφωνα με μελέτη που χρηματοδοτήθηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση, ο χαμένος χρόνος υπολογίζεται σε 331 έως 446 επιπλέον ημέρες κατά μέσο όρο στην Ευρωπαϊκή Ένωση, οι δε επιπρόσθετες νομικές δαπάνες κυμαίνονται από €12.471 έως €13.738 ανά υπόθεση (βλ. Δελτίο Τύπου Ευρωπαϊκής Επιτροπής, 24 Νοεμβρίου 2011).Η διαμεσολάβηση είναι μία εκούσια και άτυπη πλην όμως δομημένη διαδικασία, χαμηλού σχετικά κόστους, χωρίς τοπικούς ή χρονικούς περιορισμούς, με τα μέρη να ελέγχουν πλήρως το αποτέλεσμα. Λαμβάνει χώρα σε ένα ιδιωτικό διακριτικό περιβάλλον, διαρκεί ελάχιστο χρόνο (24 - 36 ώρες περίπου) και διέπεται υπό αυστηρό καθεστώς εμπιστευτικότητας. Ευρίσκεται δε σε πλήρη αντιδιαστολή με την δημόσια, εξαιρετικά χρονοβόρα και κοστοβόρα δικαστική διαδικασία, όπως ανεφέρθη παραπάνω, η οποία είναι προσανατολισμένη στην ερμηνεία του γράμματος του νόμου και όχι στην απόδοση ουσιαστικού δικαίου, έχοντας συνήθως απρόβλεπτο αποτέλεσμα για τους διάδικους, με τους τελευταίους να στερούνται την δυνατότητα να επηρρεάσουν την έκβαση του αποτελέσματος. Τα διάδικα μέρη είναι και παραμένουν εχθροί, τόσο πριν την έναρξη της δικαστικής διαμάχης, όσο κατά την διάρκειά της, αλλά και μετά το πέρας αυτής, απλά διότι νικητής θα ανακηρυχθεί μόνον ο ένας εκ των δύο στην αίθουσα του δικαστηρίου. Από αυτό το σημείο εκτυλίσσεται η ουσιαστική υπεροχή της διαμεσολάβησης ως εναλλακτικός -εξώδικος- τρόπος επίλυσης μίας διένεξης. Ο έλεγχος των συμφερόντων και των δύο πλευρών και η ικανοποίηση αυτών στον μέγιστο βαθμό, σε συνδιασμό με το πνεύμα συνεργασίας και δημιουργικότητας που καλλιεργείται τεχνηέντως από τον διαμεσολαβητή ανάμεσα στα μέρη, βοηθά στην επίτευξη βιώσιμης συμφωνίας και στην ανακήρυξη αμφoτέρων των μερών ως νικητές στην διαμάχη. Επιπροσθέτως, διατηρεί ζωντανή την δυνατότητα συνέχισης της σχέσης, στοιχείο με ιδιαίτερη βαρύτητα για την επιχειρηματική κοινότητα.Τέλος, η δυνατότητα κήρυξης της επιτευχθείσας συμφωνίας ως εκτελεστού τίτλου που παρέχεται από τον νόμο με την κατάθεση του συμφωνητικού στο αρμόδιο πρωτοδικείο, προσδίδει στον θεσμό το κύρος που απαιτείται ώστε να τύχει της προσοχής που του αξίζει από τις παραγωγικές τάξεις.